Uchwały Antysmogowe: Wiedza w Pigułce (Co musisz wiedzieć?)

1. Czym jest Uchwała Antysmogowa?

To lokalne prawo wprowadzane przez Sejmiki Wojewódzkie, mające moc prawną na terenie danego regionu. Uchwała nie jest prawem ogólnopolskim, co oznacza, że to, co jest dozwolone lub zakazane w jednym województwie, może być inne w drugim. Jej celem jest poprawa jakości powietrza, którym oddychamy, poprzez miń. uregulowanie kwestii domowego ogrzewania. Jest to narzędzie przymusu, które ma wymusić na mieszkańcach działania proekologiczne. Choć dotyczy głównie ogrzewania, jej zapisy mają bezpośredni wpływ na stan zdrowia w całej gminie. Dlatego tak ważne jest, aby znać jej treść i postępować zgodnie z jej wytycznymi.

Uchwała Antysmogowa to Twoja mapa drogowa do legalnego ogrzewania. Obejmuje nie tylko, czym palisz, ale też w czym i jak to robisz.

2. Jaka jest jej podstawa prawna?

Obowiązek tworzenia Programów Ochrony Powietrza (POP), w ramach których wdrażane są Uchwały Antysmogowe, wynika z Ustawy Prawo ochrony środowiska (Art. 91 i 92). Przepisy te zmuszają samorządy do działania, gdy na danym terenie przekroczone są normy zanieczyszczenia powietrza (np. pyłami PM10 lub benzo(a)pirenem). Jest to prawny mechanizm naprawczy, który wymaga od władz lokalnych podjęcia konkretnych, wiążących decyzji. Gdy zanieczyszczenie przekracza alarmowe poziomy, Sejmik ma obowiązek uchwalić dokument nakazujący podjęcie działań, takich jak wymiana pieców. Brak wprowadzenia Uchwały, mimo złego stanu powietrza, grozi samorządowi karami nakładanymi przez Komisję Europejską. W ten sposób przepisy ogólnopolskie i unijne wymuszają czystsze powietrze w Twojej miejscowości.

3. Co reguluje Uchwała?

3.1. Zakaz paliwowy.

Wprowadza kategoryczny zakaz palenia najgorszymi rodzajami opału, takimi jak muł węglowy, węgiel brunatny, flotokoncentraty oraz mokre drewno. Stosowanie tych paliw jest nielegalne, ponieważ emitują one największą ilość szkodliwych substancji. Zakaz ten ma na celu natychmiastowe obniżenie emisji toksycznych pyłów, a jego złamanie grozi mandatem.

Wprowadza obowiązkowe terminy wymiany starych, bezklasowych kotłów na nowoczesne urządzenia, najczęściej kotły 5. klasy lub te spełniające normy Ekoprojektu* (Ecodesign). Terminy są stopniowe i zależą od wieku Twojego urządzenia – po upłynięciu daty granicznej używanie starego pieca grozi karą.

*) Ekoprojekt (Ecodesign) to zbiór wymogów Unii Europejskiej dotyczących efektywności energetycznej i emisji spalin, które muszą spełniać urządzenia grzewcze wprowadzane na rynek.

Określa, że wszystkie nowo instalowane kotły, piece i kominki muszą spełniać rygorystyczne normy Ekoprojektu* (Ecodesign). Dotyczy to także kominków, które muszą mieć niską emisję pyłów. Wymogi te zapewniają, że każda nowa instalacja grzewcza jest maksymalnie ekologiczna.

*) Ekoprojekt (Ecodesign) to zbiór wymogów Unii Europejskiej dotyczących efektywności energetycznej i emisji spalin, które muszą spełniać urządzenia grzewcze wprowadzane na rynek.

Uchwały mogą regulować również to, jak używasz swojego pieca. Mogą np. wprowadzać zakaz palenia na ruszcie awaryjnym w kotłach z podajnikiem. Mogą też ograniczać używanie kominków do określonych warunków pogodowych lub zakazywać palenia drewnem poza sezonem grzewczym.

Precyzuje dokładne terminy na wymianę różnych grup kotłów w zależności od ich wieku i klasy. Określa również wyjątki od zakazów (np. dla niektórych budynków zabytkowych) lub reguluje, na jakich konkretnych obszarach województwa obowiązują najostrzejsze zapisy.

4. Czy Uchwały obowiązują wszędzie?

Wszystkie 16 województw w Polsce jest zobowiązanych do posiadania Programów Ochrony Powietrza, a większość z nich wdrożyła już Uchwały Antysmogowe, obejmujące cały ich obszar. Musisz sprawdzić, jakie konkretne zakazy i terminy obowiązują w Twojej gminie na stronie Urzędu Marszałkowskiego. W regionach o niższym zanieczyszczeniu Uchwały mogły być wprowadzane później lub dotyczyć jedynie konkretnych miejscowości (np. uzdrowisk). Dlatego nie możesz zakładać, że skoro sąsiad w innej gminie nadal pali starym piecem, to Ty też możesz. Weryfikacja lokalnych przepisów to podstawa bezpieczeństwa prawnego.

Najnowsze zestawienie obowiązujących Uchwał Antysmogowych znajdziesz m.in. na stronie Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) Ministerstwa Klimatu i Środowiska (lub obecnego resortu odpowiedzialnego za środowisko).

Link do strony z wykazem Uchwał Antysmogowych (kliknij TUTAJ).

5. Jakie są konsekwencje łamania przepisów?

Nieprzestrzeganie terminów wymiany pieców lub palenie zakazanym paliwem prowadzi do poważnych kar finansowych. Kontrole pieców i opału mogą przeprowadzać Straż Gminna/Miejska oraz upoważnieni pracownicy urzędu, a masz obowiązek umożliwić taką kontrolę. Za złamanie zapisów Uchwały Antysmogowej grozi mandat karny, a w przypadku skierowania sprawy do sądu, grzywna może wynieść nawet do 5000 zł. Mandat można otrzymać za każdym razem, gdy zostanie stwierdzone naruszenie przepisów. W przypadku palenia odpadami lub uporczywego łamania przepisów, kara może być nakładana wielokrotnie, co oznacza ogromne obciążenie dla domowego budżetu.

6. Uchwały Antysmogowe - pigułka wiedzy wg województw (stan na 11-2025 r.)

6.1. Dolnośląskie
  • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel kamienny o ziarnie poniżej 3 mm, drewno o wilgotności powyżej 20%.
  • Wrocław: Obowiązuje zakaz ogrzewania węglem i drewnem (z wyjątkami).
  • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (poniżej 3. klasy) do 1 lipca 2024 r. Kotły klas 3, 4 i 5 (we Wrocławiu) lub klasy 3 i 4 (w pozostałej części woj.) do 1 lipca 2028 r.
  • Zakazane Paliwa: Węgiel brunatny, muły i flotokoncentraty, miał węglowy najgorszej jakości, biomasa (drewno) o wilgotności powyżej 20%.
  • Ograniczenia: W określonych miastach i uzdrowiskach zakaz eksploatacji instalacji na paliwa stałe, jeśli jest możliwość przyłączenia do sieci ciepłowniczej/gazowej.
  • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (tzw. kopciuchy) do 1 stycznia 2024 r. Kotły poniżej 5. klasy do 1 stycznia 2028 r.
  • Zakazane Paliwa: Muły i flotokoncentraty węglowe, węgiel brunatny, węgiel kamienny o uziarnieniu poniżej 3 mm, biomasa o wilgotności powyżej 20%.
  • Ograniczenia: Zakaz użytkowania instalacji na paliwo stałe w nowo budowanych budynkach mających dostęp do sieci ciepłowniczej lub gazowej.
  • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (poniżej 3. klasy) do 1 stycznia 2024 r. Docelowy termin wymiany przestarzałych instalacji to 1 stycznia 2030 r.
  • Docelowe Wymogi (Zielona Góra i Gorzów Wlkp.): Od 1 stycznia 2023 r. wolno użytkować wyłącznie kotły klasy 5. lub piece/kominki spełniające wymogi Ekoprojektu.
  • Docelowe Wymogi (Reszta Województwa): Od 1 stycznia 2027 r. wolno użytkować wyłącznie instalacje spełniające wymogi Ekoprojektu.
  • Zakazane Paliwa: Uchwała nie określa rodzajów paliw zakazanych.
  • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, drewno (biomasa) o wilgotności powyżej 20%, paliwa w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi powyżej 15% (z wyjątkami).
  • Terminy Wymiany (PO KOREKCIE):
    • Kotły pozaklasowe (bezklasowe) do 1 stycznia 2025 r. (termin przedłużony nowelizacją).
    • Piece i kominki niespełniające Ekoprojektu do 1 stycznia 2026 r. (termin przedłużony nowelizacją).
    • Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.
  • Kraków: Od 1 września 2019 r. obowiązuje całkowity zakaz spalania węgla i drewna.
  • Reszta Województwa:
    • Zakazane Paliwa: Biomasa o wilgotności powyżej 20%, węgiel o udziale ziarna 0-3 mm powyżej 15%.
    • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (bezklasowe) do 1 stycznia 2023 r. Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2027 r.
  • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel kamienny o uziarnieniu 0-3 mm, drewno o wilgotności powyżej 20%.
    • UWAGA WARSZAWA: Od 1 października 2023 r. w granicach administracyjnych Warszawy obowiązuje zakaz stosowania węgla kamiennego i paliw z jego wykorzystaniem.
  • Terminy Wymiany:
    • Kotły pozaklasowe (bezklasowe) do 1 stycznia 2023 r.
    • Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.
    • Kotły klasy 5. (instalowane przed 11.11.2017) można użytkować do końca ich żywotności (nie podlegają wymianie).
  • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, paliwa węglowe z udziałem frakcji poniżej 3 mm większym niż 15%, drewno i biomasa o wilgotności powyżej 20%.
  • Terminy Wymiany:
    • Kotły bezklasowe (tzw. kopciuchy) do 1 stycznia 2030 r. (termin późniejszy niż w większości woj.).
    • Kotły klasy 3. i 4. do 1 stycznia 2032 r. (termin późniejszy niż w większości woj.).
  • Zakazane Paliwa: Węgiel brunatny, muły i floty oraz ich mieszanki, paliwa o uziarnieniu poniżej 5 mm i zawartości popiołu powyżej 12%, biomasa o wilgotności powyżej 20%.
  • Terminy Wymiany: Harmonogram jest rozłożony w zależności od wieku kotła, z ostatnim terminem dla kotłów klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.

  • Uchwała Ogólnowojewódzka: Nie przyjęto. Obowiązują przepisy krajowe (jakość paliw).

  • UWAGA BIAŁYSTOK: Obowiązuje lokalna Uchwała Antysmogowa.

    • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (kopciuchy) do 31 grudnia 2026 r.

    • Zakazane Paliwa: Muły i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel kamienny o uziarnieniu poniżej 3 mm, paliwa z udziałem węgla 0-3 mm powyżej 15%, biomasa o wilgotności powyżej 20%.

  • Sopot: Dopuszczone są: paliwa gazowe, LPG, lekki olej opałowy, biomasa stała o wilgotności poniżej 20% (obowiązuje od 1 stycznia 2024 r.).
  • Pozostałe obszary:
    • Zakazane Paliwa: Węgiel kamienny, muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, biomasa o wilgotności powyżej 20%.
    • Terminy Wymiany: Kotły bezklasowe do 1 września 2024 r., Kotły klas 3. i 4. do 1 września 2026 r., Kotły klasy 5. do 1 lipca 2035 r. (jeśli nie spełniają Ekoprojektu).
  • Docelowe Wymogi: Kotły co najmniej klasy 5.; piece i kominki Ekoprojekt.
  • Zakazane Paliwa: Węgiel brunatny, muł i flot oraz ich mieszanki, węgiel o udziale ziarna 0-3 mm powyżej 15%, biomasa o wilgotności powyżej 20%.
  • Terminy Wymiany: Kotły bezklasowe (terminy w zależności od wieku – 2022, 2024, 2026). Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.
  • Wspólne Zakazy Paliwowe: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel z uziarnieniem poniżej 3 mm powyżej 15%, drewno o wilgotności powyżej 20%.
  • Poznań: Kotły na węgiel/drewno muszą spełniać Ekoprojekt. Kotły klasy 5.zainstalowane przed wejściem w życie uchwały mogą pracować do końca ich żywotności.
  • Kalisz i Reszta Województwa: Kotły klasy 5. są uznawane za równoważne Ekoprojektowi.
  • Terminy Wymiany: Kotły bezklasowe do 1 stycznia 2024 r. Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.

  • Uchwała Ogólnowojewódzka: Nie przyjęto. Obowiązują przepisy krajowe (jakość paliw).

  • UWAGA OLSZTYN: Obowiązuje lokalna Uchwała Antysmogowa.

    • Terminy Wymiany: Kotły pozaklasowe (kopciuchy) do 31 grudnia 2024 r.

    • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel kamienny o uziarnieniu poniżej 3 mm, paliwa z udziałem węgla 0-3 mm powyżej 15%, biomasa o wilgotności powyżej 20%.

  • Wspólne Zakazy Paliwowe: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, węgiel z uziarnieniem poniżej 3 mm powyżej 15%, drewno o wilgotności powyżej 20%.
  • Poznań: Kotły na węgiel/drewno muszą spełniać Ekoprojekt. Kotły klasy 5.zainstalowane przed wejściem w życie uchwały mogą pracować do końca ich żywotności.
  • Kalisz i Reszta Województwa: Kotły klasy 5. są uznawane za równoważne Ekoprojektowi.
  • Terminy Wymiany: Kotły bezklasowe do 1 stycznia 2024 r., Kotły klas 3. i 4. do 1 stycznia 2028 r.
  • Zakazane Paliwa: Muł i flotokoncentraty, węgiel brunatny, paliwa niesortowane.
  • Docelowe Wymogi: Kotły co najmniej klasy 5. lub Ekoprojekt.
  • Terminy Wymiany: Kotły bezklasowe do 1 stycznia 2024 r., Kotły poniżej klasy 5. oraz kominki/piece niespełniające Ekoprojektu do 1 stycznia 2028 r.